محمد حسن شیخ‌الاسلامی، معاون وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران گفت بحران اوکراین به مثالی آشکار برای نشان دادن تبعات ناشی از پیروی از الگوهای امنیتی طراحی‌شده در غرب تبدیل شده است.
شیخ‌الاسلامی در همایش امنیت اوراسیا گفت: «بحران اوکراین مثال روشنی است که نشان می‌دهد چگونه پیروی کردن از الگوهای امنیتی تحمیل‌شده توسط ناتو متاسفانه باعث ایجاد یک جنگ غیرضرور و مخرب می‌شود.»
این دیپلمات خاطرنشان کرد که معماری امنیتی کنونی منافع بسیاری از کشورها را در نظر نمی‌گیرد و در جهت منافع غرب شکل گرفته است.
وی گفت: «اطمینان داریم هر گونه تمایل برای سلطه، یکجانبه‌گرایی، نظامی‌گری منطقه، ایجاد بلوک‌های نظامی، تمایل برای مداخله در امور دیگران امنیت ما را تضعیف می‌کند و باعث ایجاد رقابت‌ها و تنش‌های مخربی می‌شود که در نهایت به جنگ منتهی می‌شوند.»
روسیه به شدت با هرگونه حرکت در راستای الحاق اوکراین به ناتو مخالفت کرده است و ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه هشدار داده که این یک «خط قرمز» برای روسیه خواهد بود. تنش بین روسیه و اوکراین بر سر پیوستن به ناتو به روابط پیچیده بین دو کشور افزوده است.
اوکراین تمایل خود برای پیوستن به ناتو را از سال ۲۰۰۸ اعلام کرده است. این اقدام به شدت با مخالفت روسیه مواجه شد. دولت روسیه تأکید کرد که گسترش حوزه ناتو به سرزمین های شوروی سابق امنیت ملی و حوزه نفوذ آن را تهدید می‌کند.
روسیه در واکنش به این درخواست اوکراین برای پیوستن به ناتو حضور نظامی خود را در امتداد مرز اوکراین افزایش داد و تمرین‌های نظامی در منطقه انجام داد.
در سال ۲۰۱۴ پس از براندازی دولت «ویکتور یانوکوویچ»، رئیس‌جمهور وقت اوکراین روسیه کریمه را ضمیمه کرد و از استقلال‌طلبان شرق اوکراین حمایت کرد.
کشورهای غربی از جمله ایالات متحده و اتحادیه اروپا، متعهد شده‌اند که از برنامه اوکراین برای پیوستن به ناتو حمایت کنند. در سال ۲۰۲۰ ناتو بر تعهد خود به عضویت اوکراین در این ائتلاف تاکید کرد و اظهار داشت که «ناتو همچنان متعهد به حمایت از اوکراین در پیشبرد اصلاحات و توسعه قابلیت هایش است.»
کارشناسان معمولاً به چندین دلیل درباره نگرانی‌های روسیه از پیوستن اوکراین به ناتو اشاره می‌کنند. نخست، روسیه گسترش ناتو به سرزمین های شوروی سابق را تهدیدی مستقیم برای امنیت ملی خود می‌داند. مسکو نگران است عضویت اوکراین در ناتو نیروهای نظامی این ائتلاف را به مرزهای روسیه نزدیک کند و خطر درگیری را افزایش دهد.
علاوه بر این، روسیه اوکراین را بخشی از حوزه نفوذ خود می‌داند و هرگونه تلاش ناتو برای گسترش در این منطقه را تجاوز به منافع ژئوپلیتیک خود می‌داند.
روسیه همچنین نگران احتمال اقدام ناتو برای ایجاد پایگاه‌های نظامی در اوکراین است؛ اقدامی که مسکو آن را چالشی مستقیم برای خود می‌داند.
همچنین اوکراین دارای جمعیت قابل توجهی از مردم روس‌تبار به ویژه در مناطق شرقی کشور است. روسیه تأکید می‌کند که عضویت در ناتو منجر به تبعیض علیه این جمعیت خواهد شد و ممکن است باعث درگیری شود.
روسیه گسترش ناتو به اوکراین را اقدامی برای برهم زدن توازن ژئوپلیتیکی که در حال حاضر به نفع مسکو است قلمداد می‌کند.
روسیه از ۲۴ فوریه ۲۰۲۲ (پنجم اسفند ماه ۱۴۰۰) بعد از به رسمیت شناختن استقلال دو جمهوری لوهانسک و دونتسک از اوکراین، به این منطقه نیرو اعزام کرد و از آغاز «عملیات ویژه نظامی در اوکراین» خبر داد.
روسیه هدف خود را از این اقدام، نازی زدایی اوکراین، خلع سلاح این کشور، رفع نگرانی‌های امنیتی خود و اجابت درخواست کمک لوهانسک و دونتسک اعلام کرده است.
دولت اوکراین اما استقلال دونتسک و لوهانسک را به رسمیت نشناخته و حضور نظامی روسیه را «تجاوز و حمله به تمامیت ارضی» خود خوانده است.
به دنبال آغاز درگیری روسیه با اوکراین، کشورهای غربی ضمن محکوم کردن مسکو و تشدید فشارهای اقتصادی، حمایت‌های همه جانبه سیاسی، مالی، تسلیحاتی از کی‌یف را در دستور کار قرار داده‌اند.
